Nawerk

In het nawerk van wetenschappelijke boeken kunnen verschillende onderdelen opgenomen worden. De redactie van de twee meest voorkomende onderdelen, namelijk het register en de bibliografie, is tijdrovend. Wij hebben hulpmiddelen ontwikkeld die een deel van het redactionele handwerk automatiseren en zo de taak van de redacteur verlichten.

Registers, handmatig

Er zijn verschillende manieren om een register te maken. De meest grondige methode is nog altijd het handmatig opzoeken van de paginacijfers bij de lemmata nadat de definitieve zetproef is goedgekeurd. Dit is een zeer tijdrovend karwei. Bij zakenregisters, waarin de redacteur rekening moet houden met synoniemen, homoniemen en verschillen in de schrijfwijze van termen, levert dit echter het beste resultaat. Wel is een aanzienlijke tijdwinst te boeken door gebruik te maken van de registerfunctie van Word. Deze geeft de redacteur de mogelijkheid om in één keer alle voorkomingen van een woord als registerlemma te markeren. Een handmatige controle is vervolgens noodzakelijk om de bovengenoemde problemen het hoofd te bieden. Tegenover de tijdwinst die hiermee wordt geboekt staan wel twee beperkingen: (1) Word zet de registermarkering achter de treffer; daarom zal bij een treffer waarin een pagina-omslag zit, alleen de tweede pagina in het register worden opgenomen; (2) in Word staan registermarkeringen altijd op één plaats in de tekst, dus er is geen techniek om een bereik (bijvoorbeeld een hoofdstuk over een bepaald onderwerp) als één lemma te markeren; Word maakt dus geen onderscheid tussen lemma’s die herhaaldelijk voorkomen (bijv. pp. ‘10, 11, 12, 13’) en lemma’s die aan een hele passage vastzitten (pp. ‘10–13’). We helpen u graag op weg om de registermogelijkheden van Word te gebruiken. Als de registermarkeringen op deze manier zijn aangebracht, converteren wij deze markeringen naar een vorm die voor TeX leesbaar is. TeX herberekent vervolgens automatisch alle paginaverwijzingen in het register.

Registers, automatisch

U kunt er ook voor kiezen om ons de lemmata rechtstreeks in de TeX-bestanden te laten markeren. U levert dan een lijst aan met de lemmata in het register moeten komen; deze kunnen wij automatisch van in de tekst markeren. Bij een personenregister kunnen wij de redacteur overigens ook nog behulpzaam zijn door een lijst te genereren van woorden die beginnen met een hoofdletter (een methode die voor Duitse teksten ongeschikt is, omdat daar ook alle zelfstandige naamwoorden met een hoofdletter beginnen). De redacteur moet vervolgens uit deze lijst de woorden verwijderen die geen persoonsnaam zijn. Als wij de lemmata hebben gemarkeerd, kunnen wij deze vervolgens door TeX laten verwerken. Naast dit register leveren wij een uitdraai van de zetproef waarin de gemarkeerde lemmata zichtbaar zijn, zodat u gemakkelijk kunt zien of alle gemarkeerde woorden terecht in het register zijn opgenomen. Houdt er rekening mee dat de afwerking van een zakenregister aanzienlijk meer handwerk vergt, omdat meestal slechts een gedeelte van de treffers in het register moet worden opgenomen. Wij kunnen ervoor zorgen dat namen in titels van boeken of artikelen niet worden geïndiceerd of dat alleen de namen in de hoofdtekst worden geïndiceerd.

Bibliografieën

Bibliografieën stellen bijzondere eisen aan de redactie. Voor bibliografische verwijzingen naar monografieën, tijdschriftartikelen en artikelen in congresbundels gelden verschillende conventies met betrekking tot cursivering en het gebruik van aanhalingtekens. Zeker bij artikelenbundels waarin verschillende auteurs bibliografieën hebben samengesteld, kan de stijl van deze vermeldingen sterk uiteenlopen. Een goede, uniforme bibliografie is het beste te bereiken door alle gegevens in een database te verzamelen en te beheren. Wij hebben ervaring met het ontwikkelen van databases voor bibliografische informatie. Door gebruik te maken van relationele databases kunnen wij verdubbeling van gegevens minimaliseren; de kans op verschillen in de verwijzingen naar dezelfde bron wordt daarmee beperkt. Een voorbeeld van een dergelijke database hebben wij bijvoorbeeld toegepast bij het project Analecta Husserliana. Behalve de uniformering van de bibliografie zelf is vaak ook de uniformering van bibliografische verwijzingen, bijvoorbeeld in het voetnootapparaat, gewenst. Wij kunnen de redacteur ook daarin behulpzaam zijn, onder meer door toepassing van het ACE-systeem.